ADAKAH KAKITANGAN AWAM BOLEH DISAMAN

Seorang sahabat bertanya tentang kedudukan penjawat awam. Adakah mereka boleh disaman atas tugas mereka atau sebaliknya. Pertama-tamanya fahamkan erti saman itu dulu. Saman boleh jadi Saman Jenayah atau Saman Sivil. Perbincangan ini adalah mengenai Saman Sivil. Iaitu permohonan atau tuntutan yang dibuat bukan oleh Timbalan Pendakwa atau Pendakwa Syarie. 

1. Adakah Penjawat Awam boleh disaman?

Secara asasnya, semua orang boleh disaman. Semua kuasa yang terbit dari undang-undang mestilah dilaksanakan mengikut undang-undang. Ini termasuklah sesiapa yang berjawatan di pejabat kerajaan, termasuk Perdana Menteri, menteri, ahli parlimen, institusi awam dan juga penjawat awam.

Semakan kehakiman adalah proses untuk memastikan undang-undang dilaksanakan dalam negara. Mahkamah yang melaksanakan semakan kehakiman akan melihat sama ada agensi pelaksana melakukan tugas mengikut kuasa yang diberikan kepadanya. Oleh yang demikian tiada orang atau agensi yang keputusannnya mengatasi undang-undang. Prinsip undang undang yang dilaksanakan di Malaysia adalah bukti kepada kerajaan berasaskan demokrasi yang berfungsi

Prinsip ini tidak terhad kepada undang-undang yang diluluskan oleh kerajaan, tetapi meliputi keputusan yang dibuat oleh undang-undang tersebut. Contohnya Akta Prosiding Kerajaan 1956 membenarkan tindakan terhadap kerajaan diambil atas undang undang kontrak dan tort.

2. Apabila penjawat awam disaman, apakah tindakan ketua pejabat?

Ketua Jabatan atau Ketua Pejabat hendaklah mengemukakan notis/saman serta pernyataan tuntutan dikemukakan kepada Pejabat Penasihat Undang-Undang Negeri tersebut, bagi negeri, manakala bagi Wilayah Persekutuan kepada Pejabat Peguam Negara.

Bidangkuasa Penasihat Undang-Undang ini dinyatakan dalam seksyen 22 dan 22(1) Government Proceedings Act 1956, contohnya bagi negeri:

Parties to proceedings by and against a State Government

22. (1) Civil proceedings by or against the Government of a State shall be instituted by or against the Government of such State.

(2) Where any civil proceedings against the Government of a State are instituted, an application may at any stage of the proceedings be made to the court by or on behalf of the Legal Adviser of such State, or, in the case of the States of Sabah and Sarawak, the State Attorney General to have the Federal Government or the Government of such other State as may be specified in the application substituted for or joined with the Government of such State as defendant to the proceedings.

Prosiding tersebut walau saman terhadap Pendaftar contohnya, tetap akan dihadiri oleh Peguam Persekutuan dari Pejabat Penasihat Undang-Undang. Tidak boleh mewakili diri sendiri atau mengambil peguam selain peguam persekutuan.

Ini untuk kes saman sivil. Sama ada saman di Mahkamah Sivil mahupun Saman di Mahkamah Syariah. Manakala saman jenayah tidak terpakai.

3. Adakah undang-undang yang melindungi penjawat awam sewaktu menjalankan tugasnya?

Ada. Contohnya untuk kakitangan Mahkamah Syariah yang bertindak atas kapasiti lantikan beliau semasa melaksanakan tugas, terdapat seksyen 76 Enakmen Pentadbiran Agama Islam Negeri Johor (2003). Pelindungan ini bertujuan diberikan kepada Hakim dan Pegawai Mahkamah berdasarkan tugas kehakimannya bagi Hakim Syarie dan melaksanakan waran atau perintah yang sah disisi undang-undang bagi pegawai Mahkamah:

(1) Tiada seorang pun Hakim Mahkamah Rayuan Syariah atau Hakim Syarie boleh didakwa di mana-mana Mahkamah Syariah atau Mahkamah Sivil bagi sesuatu perbuatan yang dilakukan atau diperintahkan olehnya supaya dilakukan dalam menjalankan tugas kehakimannya, sama ada dalam had bidang kuasanya atau tidak, dan tiada apa-apa perintah bagi kos boleh dibuat terhadapnya, dengan syarat bahawa dia pada masa itu dengan suci hati percaya bahawa dia mempunyai bidang kuasa untuk melakukan atau memerintahkan perbuatan itu.

(2) Tiada pegawai mana-mana Mahkamah atau mana-mana orang lain yang terikat untuk melaksanakan waran atau perintah yang sah di sisi undang-undang yang dikeluarkan oleh Hakim Mahkamah Rayuan Syariah atau Hakim Syarie boleh didakwa dalam mana-mana Mahkamah Syariah atau Mahkamah Sivil melaksanakan waran atau perintah itu.

Meskipun Seksyen 76 bertindak sebagai imuniti dalam menjalankan tugas rasmi, namun apabila kakitangan awam disaman, mereka tetap tertakluk untuk menjawab saman tersebut melalui prosedur yang dinyatakan dalam Akta Prosiding Kerajaan 1956.

Terdapat banyak kes yang melibatkan saman terhadap kakitangan kerajaan, contohnya dalam kes Othman bin M.Dalan @ Lan dan 7 Yang Lain lwn Normala binti Abdullah dan Pentadbir Tanah Daerah Pontian, Baharudin bin Baharom lwn Majlis Agama Islam Pulau Pinang dalam Jurnal Hukum 41Bhgn 1. Kes Lina Joy lwn. Majlis Agama Islam Wilayah Persekutuan Jld 24 Bhg 1 dan lain-lain lagi.

Abu Razeen

*Berbeza jika tindakan terhadap kakitangan kerajaan yang dibuat oleh jawatankuasa tatatertib, itu lain kitab. 

MAQASID SYARIAH: PROF. SYEIKH DR. AHMAD AL RAYSUNI

PROF. SHEIKH DR. AHMAD AL-RAYSUNI

KETUA KESATUAN ULAMA' DUNIA
SHEIKH PROF. DR. AHMAD AL-RAYSUNI Ahmad Abdul Salam al-Raysuni dilahirkan pada tahun 1953 di sebuah perkampungan Awlad Sultan di wilayah Larache utara Maghribi. Beliau menerima pendidikan rendah dan menengah di tempat yang sama sebelum berpindah ke bandar Fez, Maghribi, tempat beliau memperoleh Ijazah Sarjana Muda dalam Undang-undang Islam dari Universiti AlQarawiyyin pada 1978. Beliau kemudiannya memperoleh MA pada 1989 dan PhD tiga tahun kemudian dari Universiti Mohammed V, Rabat. Tajuk kajian MA: Nazariyyah al-Maqasid 'Ind al-Imam alShatibi; Disertasi PhD: Nazariyyah al-Taqrib wa alTaghlib. Antara jawatan yang pernah disandang oleh alRaysuni termasuklah: 1. Dari 1996 hingga 2003, al-Raysuni adalah ketua pergerakan Al-Tawhid Wa al-Islah yang berpengkalan di Maghribi. 2. Al-Raysuni juga berkhidmat sebagai editor Jurnal Ilmiah Pengetahuan Islam dan merupakan ahli pengasas – dan presiden pertama – Persatuan Islam yang berpangkalan di Maghribi. 3. Dari 1994 hingga 1996, beliau mengetuai Rabitah alMustaqbal al-Islami yang berpangkalan di Maghribi. 4. Pada tahun 2018, al-Raysuni telah dilantik selaku Presiden Kesatuan Ulama Sedunia menggantikan Sheikh Dr. Yusuf al-Qaradawi. 5. Dari sudut pendidikan, beliau telah mengajar subjek usul fiqh dan maqasid al-Shari‘ah sejak tahun 1986 dan telah menyelia puluhan thesis universiti yang menyentuh isu maqasid al-Shari‘ah dan pemikiran maqasidi. Sekalipun al-Raysuni memiliki pelbagai tulisan yang amat penting berkaitan Maqasid al-Shari‘ah, kitab beliau yang paling mendapat perhatian ialah Nazariyyah al-Maqasid ‘Inda al-Imam al-Shatibi. Tujuan utama kitab ini ditulis adalah bagi mengkaji dan mengetengahkan segala konsep, metodologi dan pemahaman al-Shatibi mengenai Maqasid alShari‘ah. Al-Raysuni membuat satu penelitian bahawa sekalipun al-Shatibi mengkhususkan satu jilid yang berasingan bagi membincangkan isu maqasid, teori maqasid al-Shatibi tidak hanya tertumpu dalam jilid berkenaan, sebaliknya pemikiran maqasid al-Shatibi turut terdapat dalam keseluruhan tulisan beliau yang lain. al-Raysuni berkata: “Apabila al-Shatibi berkata-kata, kita dapati maqasid sentiasa mengiringinya, sentiasa wujud dalam ucapannya dan sentiasa memberikan kesan kepada pandangan-pandangan beliau. Maqasid telah memberikan al-Shatibi satu penelitian yang tepat dan mendalam manakala al-Shatibi pula telah memberikan maqasid lebih banyak penjelasan dan penerangan; sehinggakan hampir-hampir penuntut yang mengkaji al-Shatibi mendakwa bahawa alShatibi tidak menulis melainkan hanya dalam maqasid dan kesan-kesannya” Tulisan al-Raysuni ini telah membuktikan bahawa alShatibi telah membuat pembaharuan yang besar dalam ilmu Usul al-fiqh. Al-Raysuni turut mempunyai sejumlah kitab lain yang membicarakan tentang maqasid dan fiqh semasa: a. Muhadarat fi Maqasid al-Shari‘ah b. Al-Dhari‘ah ila Maqasid al-Shari‘ah c. Madkhal ila Maqasid al-Shari‘ah d. Maqasid al-Maqasid e. al-Qawaid al-Asas li ‘Ilm Maqasid al-Shari‘ah f. al-Kulliyyat al-Asasiyyah li al-Shari‘ah al-Islamiyyah (telah diterjemahkan ke dalam Bahasa Malaysia dengan judul ‘Prinsip dan Kaedah Universal dalam Shari‘ah’) g. al-Shura fi Ma‘rakah al-Bina’ (telah diterjemahkan ke dalam Bahasa Malaysia dengan judul ‘ Syura dan Demokrasi dari Perspektif Maqasid alShari‘ah’) h. Maqsad al-Salam fi al-Shari‘ah al-Islamiyyah (telah diterjemahkan ke dalam Bahasa Malaysia) i. Fiqh al-Thawrah j. Dirasat fi al-Akhlaq k. Al-Ijtihad, al-Nas, al-Waqi‘, al-Maslahah Pemikiran Maqasid al-Shari‘ah al-Raysuni tercermin dalam ijtihad-ijtihadnya dalam fiqh dan politik. Beliau berkata, “Maqasid ini telah menjadi roh bagi fiqh dan bagi pemahamanku terhadap agama dan terhadap semua perkara. Maqasid ini telah menjadi manhaj dalam pemikiran dan dalam tingkah lakuku dalam setiap perkara. Aku sentiasa menuruti ungkapan yang dinyatakan oleh al-Shatibi, “maqasid ini ialah roh kepada semua amalan”. Maqasid ini ialah roh kepada nas-nas syariah, maqasid juga merupakan roh kepada hukum-hukum syarak dan maqasid ini turut merupakan roh bagi Syariat Islam. Kesimpulannya, maqasid ini merupakan roh bagi setiap perkara. Maka setiap perkara yang tidak mempunyai maqasid, perkara tersebut adalah umpama satu jasad yang tidak memiliki roh.”